TẢN MẠN CHUYỆN “THOẠC GIOÁN” VÀ TOURANE

Sáng nay, đang thong thả cà phê thì lướt thấy Facebook của ông bạn hàng xóm báo tin nóng: Đà Nẵng đã chính thức đặt tên lại các phường, xã sau khi sáp nhập với Quảng Nam. Theo đó, ba phường Xuân Hà, Chính Gián và Thạc Gián được gom lại thành… phường Thạc Gián.

Vậy là chỉ trong chưa đầy nửa năm, Mr. Old Man từ một cư dân lâu năm phường Tam Thuận, bỗng một sớm đầu năm 2025 chuyển hộ khẩu sang Xuân Hà (dù nhà cửa vẫn nguyên xi không hề xê dịch), rồi mới trong tháng Tư đây thôi lại thành dân phường Thạc Gián.

Chuyện tên phường đổi tới đổi lui cũng chẳng ảnh hưởng gì nhiều đến cuộc sống thường nhật của Mr. Old Man, ngoại trừ mỗi lần khai giấy tờ lại phải cố nhớ ra hôm nay mình đang thuộc phường nào. Nhưng nhờ vậy mà được dịp ôn cố tri tân, nghĩ về cái tên “Thạc Gián” đầy chất lịch sử này.

Nhớ hồi nào có đọc một bài viết về các giả thiết quanh tên gọi “Tourane” – cái tên người Pháp xưa dùng để chỉ Đà Nẵng. Trong đó có một giả thiết khá thú vị rằng: “Tourane” thực chất bắt nguồn từ cái tên làng Thạc Gián, nhưng vì chữ Hán “Thạc” viết hơi giống chữ “Tu”, nên bị đọc nhầm thành “Tu Gián”, rồi người Pháp phiên âm ra thành “Tourane”.

Nghe có vẻ hơi khó nuốt với các nhà nghiên cứu nghiêm túc, nhưng Mr. Old Man thấy cũng không phải không có lý. Nhất là thời đó, người Đà Nẵng chưa bị “pha” giọng như bây giờ, còn nói giọng Quảng Nam “nguyên chất”. Thử tưởng tượng một ông thông ngôn xứ Quảng đọc “Thạc Gián” thành “Thoạc Gioán”, rồi một ông Tây ngồi kế bên ghi âm lại… “Tourane” cũng đâu có gì lạ.

Mr. Old Man tò mò tra thử cách đọc “Tourane” trong tiếng Pháp, nghe kỹ cũng thấy hao hao “Thoạc Gioán” thiệt. Thế mới thấy, có khi một vùng đất đổi tên cũng chỉ vì… nghe nhầm!

Chuyện đặt lại tên phường xã sau sáp nhập thì là việc lớn của thành phố, nhưng cũng là cái cớ để Mr. Old Man ngồi nhâm nhi ký ức, lan man vài dòng tào lao bí đao về cái tên địa danh mình gắn bó suốt mấy chục năm qua.

Mr. Old Man, 4/2025