Liệu BPO có thể kết thúc “triều đại” LC?

Ngày 17/4/2013 Phòng Thương Mại Quốc tế (International Chamber of Commerce – ICC) đã thông qua Bộ quy tắc thông nhất về nghĩa vụ thanh toán ngân hàng (Uniform Rules for Bank Payment Obligation – URBPO), một bộ tiêu chuẩn mới trong tài trợ chuỗi cung ứng có tác dụng thúc đẩy thương mại quốc tế. URBPO, có hiệu lực áp dụng từ 1/7/2013, được phát hành nhằm điều chỉnh Nghĩa vụ Thanh toán Ngân hàng (Bank Payment Obligation – BPO), một công cụ thanh toán mới được cho là sản phẩm tài trợ thương mại của thế kỷ 21.

BPO là gì?

BPO là một cam kết độc lập và không hủy ngang của Ngân hàng phát hành BPO (Obligor Bank) sẽ thanh toán ngay hoặc cam kết thanh toán có kỳ hạn và thực hiện thanh toán khi đáo hạn một số tiền đã được xác định cho Ngân hàng thụ hưởng BPO (Recipient Bank) sau khi so khớp điện tử thành công các dữ liệu theo quy trình quy định của URBPO.

BPO ra đời nhằm đáp ứng sự phát triển của thương mại quốc tế và có thể trở thành một sản phẩm cạnh tranh với phương thức thư tín dụng truyền thống.

Giao dịch BPO được thực hiện khá đơn giản đại loại như sau:

Ghí chú:

Buyer: Người mua;

Seller: Người bán;

Obligor Bank: Ngân hàng phát hành BPO/Ngân hàng có nghĩa vụ thanh toán

Recipient Bank: Ngân hàng thụ hưởng BPO/Ngân hàng nhận BPO

1. Người mua và Người bán ký hợp đồng mua bán thỏa thuận sử dụng phương thức BPO.
2. Người mua cung cấp dữ liệu hợp đồng và đề nghị ngân hàng mình phát hành BPO.
3. Ngân hàng phát hành BPO phát hành BPO cho người thụ hưởng là Ngân hàng nhận BPO nêu rõ điều kiện thanh toán. Lúc này xem như Giao dịch BPO được thiết lập và có giá trị ràng buộc Ngân hàng phát hành BPO.
4. Ngân hàng thụ hưởng BPO thông báo cho Người bán về BPO.
5. Sau khi thực hiện giao hàng, Người bán sẽ chuyển các dữ liệu liên quan cho Ngân hàng thụ hưởng BPO và ngân hàng này sẽ chuyển dữ liệu cho Ngân hàng phát hành BPO.
6. Nếu dữ liệu điện tử khớp đúng hoặc có sai lệch nhưng được chấp nhận, Ngân hàng phát hành BPO sẽ thanh toán cho Ngân hàng thụ hưởng BPO và sau đó Ngân hàng thụ hưởng BPO sẽ chuyển cho người bán theo thỏa thuận.

Lưu ý các bức điện gửi được gửi đi hay nhận được phải sử dụng các bức điện tiêu chuẩn ISO 20022 đã đăng ký với Tổ chức Tiêu chuẩn Quốc tế. Các bức điện sẽ được tự động xử lý thông qua ứng dụng so khớp giao dịch TMA (Transaction Matching Application) của  tổ chức  SWIFT.

Những lợi ích khi sử dụng BPO

Đối với người bán:

Giao dịch BPO được xử lý tự động trên cơ sở trao đổi dữ liệu điện tử nên người bán sử dụng BPO có nhiều lợi thế sau đây:

–  Được  bảo đảm thanh toán và thanh toán  nhanh hơn.

– Rủi ro được chuyển giao từ người mua sang ngân hàng phát hành BPO

– Có thể sử dụng BPO làm bảo đảm cho các khoản tài trợ trước và sau giao hàng.

– Giảm thiểu rủi ro do người mua hủyhoặc thay đổi đơn hàng

– Người mua không từ chối với lý do liên quan đến chất lượng hàng hóa

– Phí dịch vụ thấp hơn so với phí LC.

– Người bán có thể ấn định thời gian giao hàng phù hợp với khả năng của mình, xác định thời hạn thanh toán và thực hiện giao hàng tương ứng.

– Tiết kiệm thời gian và nhân lực do không phải xuất trình chứng từ bằng giấy.

– Có thể  bán hàng trả chậm cho người mua do có ngân hàng bảo đảm thanh toán.

– Có khả năng phân tán rủi ro với nhiều người mua

– Có thể chào bán với nhiều sự lựa chọn linh động

Trong số các lợi ích trên đây, quy trình so khớp dữ liệu là đặc điểm mang lại những lợi ích thực tế lớn nhất. Không phải kiểm tra chứng từ bằng tay và không có khái niệm chứng từ sai sót bởi việc so khớp dữ liệu điện tử khớp hay không khớp rõ như ban ngày – không có sự can thiệp mang tính chủ quan của con người vào quy trình so khớp. Toàn bộ quy trình thanh toán được tự động hóa sẽ nhanh hơn, rẻ hơn LC. Điều này cũng có nghĩa là các tranh chấp hay chậm thanh toán sẽ giảm đi đáng kể.

Đối với người mua:

–  BPO an toàn hơn phương thức trả trước tiền hàng.

– Có thể thương lượng ký hợp đồng mua bán với nhiều điều khoản và điều kiện mua bán tốt hơn do với phương thức BPO người mua chứng tỏ được khả năng thanh toán.

– BPO mang lại tiện lợi và tiết kiệm chi phí.

Đối với ngân hàng:

Ở giác độ ngân hàng, quy trình thực hiện BPO đơn giản hơn hầu hết các sản phẩm tài trợ thương mại khác. Đồng thời bản chất kỹ thuật số của dòng thông tin sẽ giúp ngân hàng có thể nhìn thấy các sự kiện diễn ra trong chuỗi cung ứng. BPO cũng có thể cho phép người mua và người bán theo dõi được tình trạng giao hàng và sử dụng quy trình xử lý tự động từ đầu đến cuối.

Trước khi URBPO được ICC thông qua, năm 2012 Standard Chartered Bank là ngân hàng đầu tiên thực hiện thành công giao dịch BPO. Giao dịch được thực hiện giữa OCTAL của BP, một trong những nhà sản xuất hạt nhựa PET lớn nhất thế giới, và một công ty hàng đầu thế giới trong ngành công nghiệp bao bì.

Standard Chartered Bank cho rằng sử dụng BPO, khách hàng của ngân hàng có thể được bảo đảm thanh toán và hạn chế rủi ro nhưng thông qua một quy trình hoàn toàn tự động, không sử dụng giấy tờ và nhanh hơn rất nhiều – bằng cách đó nó là chiếc cầu nối giữa phương thức thư tín dụng và phương thức ghi sổ. Đây là công cụ thanh toán thương mại ít phức tạp và tiết kiệm chi phí.

David Vermylen, giám đốc phụ trách tín dụng toàn cầu của BP cho rằng chương trình BPO cho họ một số những lợi ích hiệu quả về chi phí cũng như thời gian xử lý chứng từ so với thư tín dụng truyền thống.

SWIFT CEO Gottfried Leibrandt thì rằng BPO, với tiêu chuẩn ISO 20022, đang tạo ra tương lai của ngành thương mại và là cơ hội cho các ngân hàng phát triển các sản phẩm và dịch vụ mới cung ứng cho khách hàng doanh nghiệp.

Bao giờ thì các ngân hàng Việt Nam triển khai BPO?

Từ khi URBPO ra đời, blog “For those who eat, sleep and breathe Letters of Credit” – https://nhducdng.wordpress.com/  của người viết vẫn nhận được các câu hỏi đại loại như: “Các ngân hàng Việt Nam đã triển khai BPO chưa?”,   “Bao giờ các ngân hàng Việt Nam sẽ triển khai cung cấp sản phẩm BPO?”,  “Liệu BPO có thể thay thế và kết thúc triều đại LC?”…

Và dĩ nhiên, câu trả lời tuần tự là: “Chưa”, “Không biết khi nào” và “Chưa thể khẳng định”…

Theo SWIFT đến ngày 18/8/2014, có 13 ngân hàng đang thực hiện BPO/TSU, bao gồm 4 trong số 10 ngân hàng hàng đầu. Ngoài ra, còn có 45 ngân hàng khác đang trong quá trình thông qua BPO.

Mặc dù ICC đã  ban hành ấn bản URBPO vào ngày  01/07/2013 nhưng chỉ mới có hiệu lực áp dụng từ 1/7/2013 và thực tế cho thấy BPO cũng ở dạng đang thử nghiệm trong phạm vi một số ngân hàng. Việc triển khai sản phẩm  BPO còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chẳng hạn vấn đề pháp lý, công nghệ và con người của ngân hàng có đáp ứng được yêu cầu, khách hàng và đối tác của khách hàng có mặn mà với BPO, ngân hàng đại lý đã triển khai BPO hay chưa …

Về pháp lý, cần quy định cho phép các tổ chức liên quan chấp nhận hình thức chứng từ điện tử, ví dụ, hải quan chấp nhận cho nhà nhập khẩu thông quan bằng chứng từ điện tử. Về công nghệ, ngân hàng cung ứng dịch vụ BPO cần đầu tư hạ tầng/hệ thống công nghệ có tương thích với điện ISO20022 cũng như hệ thống TMA. Về con người, ngân hàng cung ứng dịch vụ BPO cần đào tạo đội ngũ nhân viên am hiểu về nghiệp vụ BPO thì mới có thể cung ứng dịch vụ BPO. Vấn đề ứng dụng quản trị rủi ro theo Basel III đối với các công cụ tài trợ thương mại bao gồm BPO…

Ngân hàng muốn trở thành một thành viên tham gia BPO trước tiên phải đăng ký với SWIFT Trade Services Utility (TSU), có thể đăng ký on-line qua www.swift.com. Phí đăng ký tùy theo ngân hàng. Một khi đẫ đăng ký, SWIFT sẽ hỗ trợ ngân hàng triển khai hoạt động. Ngân hàng quan tâm có thể gửi email đến SWIFT tại địa chỉ [email protected] .

Các ngân hàng thành viên tham gia giao dịch BPO/TSU phải tuân thủ theo URBPO và chấp nhận các quy định trong quy tắc này. Các ngân hàng thành viên không cần có thỏa thuận song phương.

Thực tế, cho đến nay vẫn chưa thấy ngân hàng Việt Nam nào triển khai sản phẩm BPO. Cho dù thực tế là như vậy nhưng với những tiện ích như đã trình bày ở trên, người viết tin rằng sản phẩm BPO sẽ sớm đi vào đời sống thương mại quốc tế và trở thành một công cụ thanh toán quốc tế phổ biến của thế kỷ 21. Có thể nó không có khả năng đặt dấu chấm hết cho “triều đại” LC nhưng chắc chắn nó sẽ song hành cùng với LC như một phương thức thanh toán được các doanh nghiệp và ngân hàng ưa chuộng. Do vậy, ngay từ bây giờ các ngân hàng Việt Nam cũng cần tìm hiểu cũng như có những bước chuẩn bị cần thiết để có thể triển khai sản phẩm này đến các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam để sẵn sàng hội nhập với cộng đồng các ngân hàng quốc tế. Đừng đợi các doanh nghiệp hỏi ngân hàng có BPO chưa!