Trong lĩnh vực ẩm thực, Việt Nam có 5 Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, đó là Nghề làm nước mắm Nam Ô (được Bộ VHTTDL công nhận vào tháng 8/2019), Nghề làm nước mắm Phú Quốc (5/2021), phở Nam Định, phở Hà Nội và mì Quảng (8/2024).
Phải thú nhận một sự thật rằng mãi đến khi phở Nam Định, phở Hà Nội và mì Quảng được công nhận là Di sản Văn hóa Phi Vật thể Quốc gia Mr. Old Man mới biết món ăn cũng là một loại tài sản phi vật thể (intangible asset). Trước đó Mr. Old Man nghĩ rằng phi vật thể là những gì vô hình và không thể sờ nắm được, còn vật thể là những gì có thể nhìn thấy và có thể sờ nắm được nên món ăn là vật thể chứ không phải phi vật thể. Hóa ra, Mr. Old Man đã sai.
Ðiều 4 Luật Di sản văn hóa 2013 giải thích:
Di sản văn hóa phi vật thể là sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, vật thể và không gian văn hóa liên quan, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, thể hiện bản sắc của cộng đồng, không ngừng được cải tạo và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức khác.
Di sản văn hóa vật thể là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, bao gồm di tích lịch sử-văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật quốc gia.
Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO trưng bày một loạt các món ăn và phong tục ẩm thực châu Á phong phú. Trong đó món Kim Chi của Hàn Quốc được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể năm 2013, món Washoku là món ăn truyền thống của Nhật Bản cũng được UNESCO công nhân năm 2013, Văn hóa ẩm thực Hawker của Singapore cũng đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể.
Japan’s Washoku (Source: Unsplash)
Cũng có chút hoang mang nhưng sau khi tìm hiểu về Luật Di sản Văn hóa và cũng như tìm hiểu thêm về ẩm thực thế giới tì nhiều món ăn có giá trị văn hóa cũng được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể (Intangible Cultural Heritage) nên có thể nói quyết định của Bộ của VHTTDL công nhận phở Nam Định, phở Hà Nội và mì Quảng là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là chính xác cả về tên gọi lẫn sự xứng đáng của những món ăn quốc hồn quốc túy này.
LAST BUT NOT LEAST
Việt Nam còn nhiều món ăn xứng đáng được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và chúng sẽ lần lượt được công nhận trong thời gian tới. Đồng ý phở là món “đệ nhất ngon” của Việt Nam nhưng trong lần công nhận này dường như Bộ VHTTDL đã phải “dĩ hòa vi quý” khi chọn tới hai món phở, trong khi món bún bò Huế về độ ngon cũng như mức độ phổ biến rộng rãi của nó cũng xứng danh Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia bởi đi tới địa phương nào, đặc biệt là từ Huế đến Cà Mau ở đâu cũng thấy quán bún bò Huế, thậm chí còn nhiều hơn quán phở và mì Quảng cộng lại nhiều lần (!?).
—-
Mr. Old Man, 8/2024
