KHÁM PHÁ NGHĨA TRANG Y PHA NHO TRÊN NÚI SƠN TRÀ

Sáng nay đạp xe ra cảng Tiên Sa định bụng chỉ đạp lanh quanh rồi về nhưng lại nhớ tới một di tích lịch sử đặc biệt bởi sự độc nhất vô nhị của nó nên dừng lại ghé thăm, đó chính là nghĩa trang Y Pha Nho với lưng tựa vào núi Sơn Trà, hướng ra vịnh Đà Nẵng,  gần cổng vào cảng Tiên Sa.

Nghĩa trang Y Pha Nho hay nghĩa địa Tây Ban Nha là tên người địa phương quen gọi, còn người Pháp thì gọi nghĩa trang này là “Ossuaire”, tức “Đồi hài cốt”. Đây chính là nghĩa địa tập thể chôn lính viễn chinh Pháp và Tây Ban Nha tử trận trong những lần tấn công vào Đà Nẵng từ năm 1858 đến 1860.

Nghĩa trang Y Pha Nho có một đài tưởng niệm nhỏ nằm ở trung tâm được xây theo kiến trúc Pháp, bên trong có một bệ thờ trang trí theo nghi thức công giáo khá đơn sơ. Phía trên bệ thờ có dòng chữ bằng tiếng Latin; bức tường bên trái có một bảng đá khắc dòng chữ bằng tiếng Pháp: “A la mémoire des combattants Francais et Espagnols de l’Expédition Rigault de Genouilly. Mort en 1858 – 59 – 60 et ensevelis en ces lieux”, nghĩa là: “Để tưởng niệm những chiến binh Pháp và Tây Ban Nha của cuộc viễn chinh Rigault de Genuoilly. Chết những năm 1858 – 1859 – 1860 và được an táng ở đây”; bức tường bên phải có một bảng đá cho biết đài tưởng niệm được thuyền trưởng Treille và các nghệ nhân xây dựng vào năm 1898, phía dưới có ghi tên những người lập đài tưởng niệm, đứng đầu là tên Toàn quyền Đông Dương Paul Doumer.

Để tưởng niệm những chiến binh Pháp và Tây Ban Nha của cuộc viễn chinh Rigault de Genuoilly. Chết những năm 1858 – 1859 – 1860 và được an táng ở đây

Những tấm bia mộ với dòng chữ phai mờ theo thời gian

Không biết chính xác có bao nhiêu lính viễn chinh Pháp – Tây Ban Nha đã tử trận trong ba năm tấn công vào Đà Nẵng nhưng khớp nối theo các tài liệu từ Trường Viễn Đông Bác Cổ, đặc biệt là những tài liệu cho biết số ngôi mộ được chôn cất lại nghĩa trang Y Pha Nho, cho thấy con số ấy là không ít hơn 1500. Hiện tại nghĩ trang Y Pha Nho có 33 ngôi mộ của sĩ quan, trong đó có ngôi mộ của trung tá Duppré Déroulède bị giết trên chiến hạm Némésis, và rất nhiều hộp sắt đựng hài cốt binh sĩ bốc từ các nơi đưa về chôn dưới nền nhà thờ chính của nghĩa trang.

Liên quân Pháp Tây Ban Nha tấn công Đà Nẵng (ST)Có một chút ngạc nhiên là sau hơn 163 năm kể từ ngày thực dân Pháp tấn công vào Đà Nẵng nghĩa trang này vẫn còn tồn tại và được chăm nom bởi những người dân và những người Việt Nam. Đây có lẽ là điểm độc đáo và duy nhất của nghĩa trang, nó thể hiện tinh thần nhân đạo và tính khoan dung của người Việt đối với kẻ thù đã từng xâm lược và đô hộ nước mình gần trăm năm.

Thăm nghĩa trang Y Pha Nho lại nhớ tới bài học lịch sử hồi tiểu học, nhớ tới Nguyễn Tri Phương, vị tướng tài ba và mưu lược đã cùng với quân dân binh Đà Nẵng xây thành đắp lũy chiến đấu chống lại liên quân Pháp – Tây Ban Nha với tàu to súng lớn ròng rã suốt 3 năm trời và đã khiến chúng rút lui để lại nghĩa địa với hàng ngàn hài cốt.

——