THÊM BA CỔ VẬT TẠI BẢO TÀNG ĐIÊU KHẮC CHĂM ĐÀ NẴNG ĐƯỢC CÔNG NHẬN LÀ BẢO VẬT QUỐC GIA

Ngày 18/01/2024 Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký Quyết định số 73/QĐ-TTg công nhận 29 bảo vật quốc gia, trong đó Bảo tang Điêu khắc Chăm Đà Nẵng có 3 bảo vật, đó là:

(1) Phù điêu Đản sinh Brama Mỹ Sơn;

(2) Tượng thần Shiva Mỹ Sơn;  và

(3) Phù điêu Apsara Trà Kiệu.

Đây là các hiện vật độc bản, tiêu biểu về chủ đề và phong cách nghệ thuật độc đáo của nền nghệ thuật điêu khắc tôn giáo Chăm qua nhiều gia đoạn lịch sử.

Theo tư liệu của Bảo tàng, Đản sinh Brama là bức chạm khắc bằng đá sa thạch vào thế kỷ VII-VIII được trang trí trên vòm của tháp Mỹ Sơn E1, được đưa về bảo tàng năm 1935. Nội dung bức chạm là một chủ đề quen thuộc trong thần thoại Ấn Độ, truyền thuyết về sự hình thành vũ trụ của người Ấn Độ cổ xưa. Bức chạm minh họa thần Visnu nằm trên biển vũ trụ mênh mông đen tối, được nâng đỡ bởi rắn thần Shesha 7 đầu, tay phải thần đỡ dưới đầu, tay trái giữ chặt cuống sen mọc ra từ rốn, trên đài sen thần Brahma ra đời trong tư thế thiền định và sau đó thần Brahma sáng tạo ra thế giới. Phía chân thần Visnu là hình ảnh một vị đạo sĩ đang chúc phúc cho cho cuộc đản sinh. Trong nghệ thuật điêu khắc Ấn Độ, ở vị trí này thường là hình ảnh của nữ thần Laksmi – vợ của Visnu. Hai đầu bức phù điêu là hai chim thần Garuda mình người chân chim, hình tượng Garuda này rất phổ biến trong nghệ thuật Môn – Dvaravati ở Thái Lan.

Đản Sinh Brama Mỹ Sơn được công nhận là bảo vật quốc gia

Thần Shiva là bức tượng bằng đá sa thạch vào thế kỷ VII – VIII. Khi được tìm thấy tại tháp C1 Mỹ Sơn vào năm 1903, tác phẩm khi được phát hiện đã không còn nguyên vẹn, đôi chân từ đầu gối trở xuống bị gãy.

Theo Henri Parmentier đây là hình ảnh khất thực của thần Shiva do ông căn cứ vào hình dáng, trang phục và đặc biệt là hai cánh tay đưa ra phía trước của bức tượng.

Tượng thần Shiva Mỹ Sơn được công nhận là bảo vật quốc gia

Phù điêu Apsara Trà Kiệu (Vũ nữ Apsara) có niên đại thế kỷ XI và là kiệt tác độc đáo trong nghệ thuật điêu khắc Champa và là một hình mẫu tiêu biểu nhất về chủ đề vũ nữ Apsara.

Tác phẩm đặc tả hai vũ nữ Apsara với tư thế múa uốn cong duyên dáng với đồ trang sức bằng ngọc được chạm khắc tinh xảo. Gương mặt hai vũ nữ toát lên  vẻ đẹp dịu dàng, nhưng sắc sảo, hàng lông mày hơi cong, đôi mắt hình hạnh nhân.

Tháng 10/2021 Mr. Old Man từng có nhiều dịp đạp xe khám phá các tháp cổ Chăm ở Quảng Nam, đặc biệt ghé thăm Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng và may mắn chụp được những tượng Chăm vừa được Chính phủ công nhận là bảo vật quốc gia. Nhân sự kiện này Mr. Old Man chia sẻ lại bài viết về Bảo tang Điêu khắc Chăm Đà Nẵng với nhiều tấm ảnh về những hiện vật vô cùng quá giá tại bảo tàng này.

 ĐỘC ĐÁO BẢO TÀNG ĐIÊU KHẮC CHĂM ĐÀ NẴNG

Tọa lạc tại số 2, đường 2-9, quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng là nơi cất giữ và trưng bày quy mô nhất Việt Nam các di vật về nghệ thuật điêu khắc của vương quốc Champa được tìm thấy tại các tinh duyên hải Trung bộ từ Hà Tỉnh tới Bình Thuận và các tỉnh Tây Nguyên.

Theo ghi chép của Bảo tàng Điêu khắc Chăm, tòa nhà bảo tàng đầu tiên được xây dựng vào năm 2015 nhưng thật ra 20 năm trước đó đã có công viên Tourane nơi trưng bày ngoài trời nhiều di vật Chăm. Việc thu thập những tác phẩm Chăm bắt đầu từ những năm cuối thế kỷ XIX và công lao thuộc về những người Pháp yêu ngành khảo cổ học, đặc biệt là những chuyên gia làm việc cho Trường Viễn Đông Bác Cổ của Pháp (L’Ecole Francaise d’ Extrême – Orient, viết tắt là EFEO).

Ý tưởng về xây dựng ở Đà Nẵng một nhà bảo tàng lưu giữ các tác phẩm điêu khắc Chăm đã manh nha từ 1902 với đề án của EFEO, trong đó có sự đóng góp lớn của Henri Parmentier, chủ nhiệm Khoa Khảo cổ của EFEO. Tòa nhà đầu tiên được xây dựng theo thiết kế của hai kiến trúc sư người Pháp là Delaval và Auclair, trên cơ sở gợi ý của Parmentier về việc sử dụng những đường nét của kiến trúc Chăm. Trải qua nhiều lần mở rộng, tòa nhà xây dựng đầu tiên theo thiết kế của hai kiến trúc sư người Pháp vẫn còn giữ lại cho đến ngày nay.

Bảo tàng Điêu khắc Chăm hiện có nhiều phòng trưng bày được đặt tên gắn với khu vực địa lý nơi các hiện vật được tìm thấy:

# Phòng trưng bày Trà Kiệu

Di tích Trà Kiệu thuộc xã Duy Sơn, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam; cách trung tâm thành phố Đà Nẵng 45 km về phía nam.

Kết quả khai quật tại Trà Kiệu, phát hiện nhiều hiện vật điêu khắc cùng nền móng các đền tháp và dấu vết các tường thành cho thấy Trà Kiệu từng là kinh đô của vương quốc Champa. Các hiện vật được phát hiện tại Trà Kiệu có nieê ndđại khác xa nhau từ 3 – 4 thế kỷ, sớm nhất là vào thế kỷ X và XI, muộn nhất là vào thế kỷ X-XI. Đặc điểm chung của các hiện vật Trà Kiệu là tính mềm mại, sống động và hết sức đa dạng về trang phục, trang sức và động tác.

# Phòng trưng bày Mỹ Sơn

Mỹ Sơn thuộc địa phận tỉnh Quảng Nam từng là trung tâm tín ngưỡng quan trọng của vương quốc Champa, cách Trà Kiệu 30 km về phía tây. Thung lũng Mỹ Sơn được bao bọc bởi những ngọn núi nhỏ, tại đây có hơn 70 ngôi tháp, chủ yếu là để thờ thần Siva. Theo văn bia cho thấy, nhiều tháp tại Mỹ Sơn được xây dựng từ thế kỷ IV hoặc V nhưng đa số các công trình được bảo tồn tốt nhất có niên đại vào thế kỷ X và XI

Phòng trưng bày Mỹ Sơn trưng bày các hiện vật tiêu biểu cho nhiều phong cách trong quá trình phát triển của nghệ thuật điêu khắc Chăm.

# Phòng trưng bày Đồng Dương

Đồng Dương là trung tâm Phật giáo của vương quốc Champa, nằm ở vùng đồng bằng, cách Mỹ Sơn 20 km về phía nam.

Theo văn bia, năm 875, vua Indravarman đã cho xây dựng một công trình gồm tu viện và đền tháp để thờ Bồ tát Laksmindra Lokesvara, một dạng Bồ tát Quán thế âm.

Các tác phẩm tại Đồng Dương cho thấy sự phát triển của Phật giáo Đại thừa tại Champa.

# Phòng trưng bày Tháp Mẫm

Tháp Mẫm là tên gọi một di tích Chăm đã đổ nát, nằm ở xã Nhơn Thành, huyện An Nhơn, tỉnh Bình Định. Niên đại của di tích được xác định vào khoảng thế kỷ XII-XIII. Nhiều hiện vật được khai quật và sưu tập tại Tháp Mẫm vẫn còn nguyên hình dạng ban đầu với những hoa văn và đường nét cho thấy sự tỉ mỉ cũng nhưng tính thẩm mỹ của các tác phầm điêu khắc tại đây.

Ngoài các phòng trưng bày trên đây, Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng còn có Phòng trưng bày Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên- Huế, Phòng trưng bày Đà Nẵng, Phòng trưng bày Quảng Nam, Phòng trưng bày Quảng Ngãi, Phòng trưng bày Bình Định – Kon Tum và Phòng trưng bày các Văn khắc, Gốm, Âm nhạc, lễ hội truyền thống của người Chăm ở Ninh Thuận…

Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng là một địa chỉ tham quan độc đáo, không thể bỏ qua đối với những du khách trong và ngoài nước, đặc biệt những du khách muốn tìm hiểu lịch sử nghệ thuật điêu khắc của một vương quốc Champa đã mất. Đến với Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng, du khách có cơ hội chiêm ngưỡng hơn 300 hiện vật trong đó có các bảo vật quốc gia và nhiều tác phẩm đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật điêu khắc Champa.

Với lịch sử có bề dày hơn 100 năm và được xếp vào danh sách các bảo tàng hạng 1 Việt Nam, Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng khẳng định vai trò và những đóng góp của mình trong công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa Champa nói riêng và Việt Nam nói chung.

—-

Mr. Old Man, 01/2024

Please also read here: ĐỘC ĐÁO BẢO TÀNG ĐIÊU KHẮC CHĂM ĐÀ NẴNG – MR. OLD MAN (wordpress.com)