Khi hãng tàu yêu cầu đặt cọc tổn thất chung – ngân hàng cần hồ sơ gì để chuyển tiền?

Intro

 Trong vận tải biển, khi xảy ra “tổn thất chung” (General Average), chủ tàu thường yêu cầu các chủ hàng phải đóng góp hoặc tạm ứng một khoản tiền để bảo đảm phần trách nhiệm của mình.

Vậy nếu khách hàng muốn chuyển khoản đặt cọc này qua ngân hàng, thì cần nộp những chứng từ gì để tuân thủ quy định về quản lý ngoại hối?

Câu hỏi của bạn Hương Giang (XX Bank) dưới đây là một ví dụ rất điển hình.

_____

QUESTION

Kính gửi Mr. Old Man,

Tôi là Hương Giang, nhân viên KHDN tại Ngân hàng XX

Tôi có khách hàng là công ty nhập khẩu xe tải MAN từ Đức về Việt Nam. Một container hàng đang được vận chuyển về cảng Hải Phòng, nhưng khi tàu đi ngang Malaysia thì xảy ra cháy ở một boong khác (không phải boong chứa hàng của khách hàng tôi), khiến tàu phải dừng lại.

Hãng tàu xác nhận đây là tổn thất chung (General Average) và yêu cầu khách hàng của tôi phải chia sẻ chi phí tổn thất. Tuy nhiên, để xác định chính xác số tiền phải đóng góp, cần chờ kết quả tính toán của average adjuster – dự kiến mất khoảng 3 tháng.

Vì nếu đợi xong sẽ trễ tiến độ giao hàng cho đối tác, nên hãng tàu đề nghị khách hàng tôi đặt cọc trước 14% tổng giá trị hàng hóa và cước vận chuyển để bảo đảm phần đóng góp.

Khi có kết quả chính thức, hai bên sẽ bù trừ phần chênh lệch.

Trong trường hợp này, nếu khách hàng đề nghị ngân hàng chuyển khoản đặt cọc cho hãng tàu, thì hồ sơ cần thu thập gồm những chứng từ gì để phù hợp quy định về quản lý ngoại hối?

Trân trọng,

Hương Giang – XX Bank

______

ANSWER

Chào bạn Hương Giang,

Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi rất thực tế.

1/  Về khái niệm “tổn thất chung” (General Average)

“Tổn thất chung” là nguyên tắc chia sẻ tổn thất trong hàng hải, áp dụng khi thuyền trưởng chủ ý hy sinh hoặc chi tiêu hợp lý một phần tài sản (tàu, hàng, nhiên liệu…) để cứu toàn bộ chuyến đi khỏi nguy hiểm chung.

Hiểu nôm na: “Hy sinh một phần để cứu toàn bộ” — khi hành động đó giúp cứu cả tàu và hàng, thì mọi bên được hưởng lợi đều phải cùng chia sẻ chi phí.

Theo Luật Hàng hải Việt Nam hoặc Quy tắc York–Antwerp (York–Antwerp Rules), việc xác định và phân bổ tổn thất chung thường do average adjuster (người điều chỉnh tổn thất) thực hiện. Thời gian hoàn tất có thể kéo dài vài tháng tùy mức độ tổn thất.

 2/ Ai phải chia sẻ tổn thất chung?

Các bên có lợi ích được cứu trong hành trình — bao gồm chủ tàu (shipowner) và các chủ hàng (cargo owners), có thể là người xuất khẩu hoặc nhập khẩu, tùy theo điều kiện bảo hiểm và hợp đồng vận tải.

Khi tuyên bố tổn thất chung, hãng tàu thường giữ lại hàng cho đến khi chủ hàng nộp bản cam kết chịu tổn thất chung (GA Bond) và chứng nhận bảo lãnh tổn thất chung (GA Guarantee) — nhằm bảo đảm phần đóng góp của mình.

3/ Trường hợp của khách hàng bạn

Việc hãng tàu yêu cầu đặt cọc trước một khoản tiền (ví dụ 14%) để bảo đảm phần đóng góp tổn thất chung là thông lệ hợp lý trong hàng hải quốc tế.

Sau khi average adjuster xác định mức phân bổ chính thức, hai bên sẽ bù trừ phần chênh lệch.

Khách hàng có thể thương lượng mức đặt cọc thấp hơn nếu có cơ sở, chẳng hạn giá trị hàng hóa thấp hoặc hàng đã có bảo hiểm bao phủ phần đóng góp.

 4/ Hồ sơ cần thu thập để chuyển tiền đặt cọc (tuân thủ quy định ngoại hối)

Khoản tiền này không phải là thanh toán hàng hóa, mà là chuyển tiền đặt cọc phi thương mại (non-trade remittance).

Ngân hàng có thể yêu cầu các chứng từ sau:

• Thư yêu cầu đóng góp/đặt cọc tổn thất chung của hãng tàu hoặc average adjuster (chứng minh mục đích chuyển tiền)
• Vận đơn (Bill of Lading) – xác nhận người chuyển tiền là chủ hàng hợp pháp
• Giấy đề nghị chuyển tiền ra nước ngoài (mẫu của ngân hàng)
• Debit Note hoặc invoice (nếu có)
• Các chứng từ khác theo yêu cầu ngân hàng (nếu cần làm rõ bản chất phi thương mại)

Khi lập lệnh chuyển tiền, nên ghi rõ nội dung:

“General Average Deposit – M/V [tên tàu], Voyage [số], under adjustment by [tên average adjuster]. Non-trade remittance.”

Kết luận

Yêu cầu đặt cọc của hãng tàu là hợp lệ theo thông lệ hàng hải, và ngân hàng chỉ cần bộ chứng từ chứng minh mục đích chuyển tiền để xử lý theo đúng quy định về quản lý ngoại hối.

Hy vọng phần giải đáp này giúp bạn có thêm góc nhìn rõ ràng hơn về General Average và cách xử lý nghiệp vụ trong trường hợp đặc biệt như thế này.

Trân trọng,

Mr. Old Man